Rezerwaty przyrody

Tereny i obiekty prawnie chronione


Powierzchnia obszarów chronionych w powiecie nowomiejskim wynosi ogółem 36 012,96 ha (52%), w tym parki krajobrazowe zajmują 8 516 ha, rezerwaty przyrody 466,86 ha, obszary chronionego krajobrazu ok. 20 000 ha (obszar ten zmniejszył się nieznacznie, z 27 678 ha, po nowelizacji rozporządzenia wojewody w kwietniu 2003 r.), użytki ekologiczne 41,2 ha i 15,1 ha zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
Rezerwaty przyrody

Rezerwat jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, siedliska przyrodnicze, określone gatunki roślin albo zwierząt wraz z ich siedliskiem bądź elementy przyrody nieożywionej mające istotną wartość przyrodniczą, naukową lub krajobrazową. Rola ochrony rezerwatowej jest szczególnie ważna ze względu na jej charakter, zakładający generalnie całkowite zachowanie danego fragmentu środowiska w niezmienionym stanie.

Na terenie powiatu ustanowione zostały następujące rezerwaty przyrody:

florystyczny:
wyspa na jeziorze Wielkie Partęczyny. Powierzchnia 0,38 ha, grąd niski ze stanowiskiem rzadkiego storczyka obuwika pospolitego, które niestety zanika nawet pomimo intensywnej ochrony, prawdopodobnie z powodu naturalnie postępującego zacienienia.
torfowiskowe:
Kociołek, o powierzchni 7,02 ha. Naturalne torfowisko przejściowe okalające dystroficzne jezioro, otoczone z kolei kompleksem leśnym. Duże stanowiska bagna zwyczajnego, turzycy bagiennej i torfowej. Występuje też rosiczka okrągłolistna i widłak jałowcowaty.
Łabędź, 13,1 ha. Naturalne torfowisko przejściowe wokół jeziora o bardzo pierwotnym charakterze. Dużą powierzchnię zajmują fitocenozy zespołu turzycy bagiennej i bagnicy torfowej, w północnej Polsce notowane tylko w tym miejscu.
Żurawie Bagno, 5,84 ha. Naturalne torfowisko przejściowe i częściowo wysokie., bez wolnej tafli wody. Liczna populacja rosiczki okrągłolistnej i przygiełki białej. Najlepiej w regionie wykształcony mszar kępkowo-dolinkowy. Posiada duże znaczenie jako siedlisko cennej fauny, w tym żurawi, od których wziął nazwę.

ichtiofaunistyczny:


Rzeka Drwęca. Największy w kraju rezerwat przyrody "Rzeka Drwęca" obejmuje swym zasięgiem Drwęcę oraz niektóre z jej dopływów m. in. fragment rzeki Wel wraz z 5 m pasem przybrzeżnym. Zajmuje łączną powierzchnię 1 248 ha. Unikalne w skali Europy warunki ekologiczne, stwarzające możliwość występowania wielu gatunkom ryb, szczególnie wędrownych: łososia, troci wędrownej i certy. Celem ochrony jest zachowanie środowiska wodnego w niezmienionym stanie, a w szczególności ochrona ryb bytujących w tej rzece. Duże znaczenie kładzie się także na ochronę pasa roślinności przybrzeżnej.


ornitofaunistyczny:

Jezioro Karaś, 234,19 ha. Ostoja ptaków wodno-błotnych. Akwen jest ważnym siedliskiem rzadkich gatunków, gdyż ze względu na grząski teren w znacznym stopniu jest niedostępny. Z tych, będących największą rzadkością są to: hełmiatka, świstun, perkoz rdzawoszyi, zausznik, bąk, bączek, wodnik, kropiatka, zielonka oraz ptaki drapieżne: kania czarna i błotniak stawowy. Jedna z nielicznych w Polsce ostoi ptactwa o znaczeniu międzynarodowym. Wpisany na światową listę konwencji RAMSAR 71.


leśne:


Bagno Mostki, 35,18 ha. kompleks torfowiska o charakterze przejściowym i miejscowo wysokim, z dominacją zespołu mszaru kępkowo-dolinkowego, z licznym udziałem żurawiny błotnej i wełnianki pochwowatej. Obecny jest też niewielki akwen o charakterze dystroficznym.
Uroczysko Piotrowice: 47,09 ha. Kompleks torfowisk i boru bagiennego z reliktową bażyną czarną. Warte wskazania jest też, ze względu na rzadkość, występowanie zespołu turzycy bagiennej i zespołu wełnianki pochwowatej oraz fitocenozy zespołu jeżogłowki najmniejszej.
Piekiełko nad Welem, 26,19 ha. Gmina Grodziczno, przełomowy odcinek Welu. Bardzo malowniczy odcinek rzeki, z głęboko wciętym, kamienistym dnem i bystrym nurtem. Występuje niemal podgórska rzeźba terenu. Ważny z botanicznego punktu widzenia: występuje naturalna roślinność leśna - grądy zboczowe, a także dzięki niedostępności i dużemu zróżnicowaniu siedliskowemu wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin. Zaobserwować można na kamieniach w nurcie rzeki rzadki krasnorost - Hildenbrandia rivularis. Jest to fragment o największej koncentracji fauny reofilnej. Zespół ryb odpowiada tzw. krainie pstrąga. Spotykane są też ptaki typowe dla takich siedlisk m. in. pluszcz i zimorodek.  
 
Parki krajobrazowe


Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze lub kulturowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie i popularyzacja zasad zrównoważonego rozwoju. Nieruchomości, w tym grunty, na obszarze parku pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu, z uwzględnieniem właściwych dla niego zasad gospodarowania, określonych w powołującym go rozporządzeniu wojewody.

Na obszarze powiatu nowomiejskiego położone są częściowo 2 parki krajobrazowe:
Brodnicki Park Krajobrazowy. 4336 ha. Utworzony w 1985 roku, obejmuje część terenu gmin Biskupiec i Kurzętnik. Osobliwością obszaru są pagórki i wzgórza kemowe oraz liczne, duże rynnowe jeziora m.in. u nas Wielkie Partęczyny (324 ha), Łąkorek (162 ha) i Głowin (131 ha). Znamienną cechą BPK jest występowanie naturalnych zbiorowisk torfowiskowych, szuwarowych i wodnych. Bardzo atrakcyjny szlak turystyczny i kajakowy rzeką Skarlanką. Na terenie parku znajduje się wiele zabytków kultury materialnej, jak np. tradycyjne obiekty budownictwa wiejskiego (Łąkorz) czy budynki sakralne. Siedziba Parku mieści się w miejscowości Grzmięca (powiat brodnicki).
Welski Park Krajobrazowy. 4180 ha. Utworzony w 1995 i rozszerzony w 1996 roku, obejmuje znaczną część gminy Grodziczno. Posiada bardzo wysokie wartości przyrodniczo-krajoznawcze, wyrażające się przebiegiem przez ten obszar granic przyrodniczych, florystycznych, klimatycznych, geologicznych, hydrograficznych i geograficznych. Osobliwością jest szata roślinna, głównie grądy zboczowe, a także unikatowa w skali kraju reofilna ichtiofauna Welu. Niepodważalnym walorem przyrodniczym są duże powierzchnie obszarów torfowiskowo-bagiennych. Siedziba Parku znajduje się w Jeleniu k. Lidzbarka Welskiego (powiat działdowski).


Obszary chronionego krajobrazu


Są to tereny chronione ze względu na wartości krajobrazowe, zróżnicowane ekosystemy, występowanie korytarzy ekologicznych, a celem ich tworzenia jest wiązanie terenów poddanych ochronie w systemy oraz zapewnienie możliwości zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie turystyki, wypoczynku i rekreacji. Zajmują niecałe 40% obszaru powiatu nowomiejskiego.

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Drwęcy: 17 472,4 ha, w powiecie nowomiejskim obejmuje teren gmin: Nowe Miasto Lubawskie z/s w Mszanowie, Kurzętnik i miasta Nowe Miasto Lubawskie: klasyczna forma pradolinna, z rozwiniętym systemem powierzchni terasowych. Silne urzeźbienie stref zboczowych. Na wielu odcinkach rzeka Drwęca przepływa przez rozszerzenia pradoliny, szerokości kilku kilometrów, bardzo malowniczo meandrując. Na skutek dużej różnicy poziomów Drwęcy i dopływów, mniejsze cieki tego systemu rzecznego, jak Groblica, a także Wel, mają charakter wartkich rzek podgórskich. W granicy również jezioro Radomno.
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Wel: 5 254,1 ha, w obszarze powiatu nowomiejskiego położony na terenie gmin: Nowe Miasto Lubawskie z/s w Mszanowie i Grodziczno. Charakterystyczna, o dużej zmienności morfometrycznej, genetycznej i krajobrazowej, rzeźba polodowcowa. Tereny torfowiskowo-bagienne z ciekawą fauną i florą. Osią obszaru jest rzeka Wel, z kilkoma odcinkami przełomowymi o górskim charakterze, będąca wyjątkowo atrakcyjnym szlakiem wodny. Bardzo ważny korytarz ekologiczny.
Buchnowski Obszar Chronionego Krajobrazu: 196,5 ha, położony na terenie gminy Grodziczno: kompleks leśny w gminie Grodziczno wraz z częścią obrzeża jeziora Grądy, należącego już do gminy Rybno, powiat działdowski.
Skarliński Obszar Chronionego Krajobrazu: 6 349 ha, położony na terenie gmin: Nowe Miasto Lubawskie z/s w Mszanowie i Biskupiec: głównie rozległy cenny kompleks leśny, obejmuje ponadto zasięgiem jez. Skarlińskie, od strony północnej wraz z jego rynną. Wysokie walory krajobrazowe stwarzają dogodne warunki dla rozwoju rekreacji.

Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej bądź nieożywionej, odznaczające się indywidualnymi cechami, o wartości szczególnej z różnych względów. Na terenie powiatu znajdują się 34 pomniki przyrody, na które składają się: 16 pojedynczych, okazałych drzew (4 dęby, 2 lipy, 2 buki, sosna, 2 modrzewie, jawor, klon srebrzysty, żywotnik zachodni, 2 jabłonie płonki), skupienia drzew (m.in. skupienie 66 okazałych daglezji w leśnictwie Lipowa Góra gm. Biskupiec czy aleja 780 sędziwych drzew, głównie dębów, wzdłuż drogi Biskupiec - Piotrowice) oraz 1 głaz narzutowy. 5 pomników przyrody posiada gmina Nowe Miasto Lubawskie, 3 - Grodziczno, 1 - Kurzętnik, pozostałe - gmina Biskupiec). Kilka pomników (lipa i skupienie 2 buków - wszystkie w leśnictwie Tylice) zostało ze względu na zły stan usunięty, nie dokonane zostało jednak do tej pory skreślenie z listy pomników przyrody przez wojewodę.
 

Wykaz pomników przyrody na terenie powiatu nowomiejskiego

 

L.p
Rodzaj pomnika (obwód; wysokość drzewa w m)
gmina
określenie położenia
rok uznania
1.
dąb "Kubuś" (4,44; 16) Biskupiec park Wielka Tymawa
1954
2.
lipa drobnolistna (3,4; 22) Biskupiec park Babalice
1985
3.
dąb szypułkowy (3,9; 23) Biskupiec park Sędzice
1985
4.
skupienie 2 drzew: lipa drobnolistna (7,7; 32), kasztanowiec (3,7; 30) Biskupiec park Łąkorek
1986
5.
skupienie 2 drzew: sosna pospolita (2,62; 22), buk pospolity (2,31; 24) Biskupiec Leśnictwo Grabiny
1988
6.
skupienie 3 dębów (3,8 - 4,2; 23 - 25) Biskupiec Biskupiec (kościół ewangelicki)
1993
7.
buk pospolity (4,36; 25) Biskupiec park Wielka Tymawa
1993
8.
jawor (3,25; 24) Biskupiec park Wonna
1993
9.
6 żywotników zachodnich (1,52 - 2,30; 20 - 24) Biskupiec oddz. leśny 41m Krotoszyny
1994
10.
skupienie 2 drzew: lipa drobnolistna (4,75; 23), brzoza brodawkowata (2,75; 23) Biskupiec oddział leśny 1h Krotoszyny,
nad jez. Trupel
1994
11.
dąb (3,2; 33) Biskupiec nad jez. Trupel oddz. 3b
1994
12.
skupienie 12 drzew: 2 wiązy szypułkowe (2,58 - 4,12; 22-24), dąb szypułkowy (3,29; 22), 4 klony zwyczajne (2,58 - 3,15; 20 - 28), lipa drobnolistna (3,95; 24), 2 graby pospolite (2,01 - 2,9; 19 - 20),jawor (2,72; 24), topola biała (4,83; 32)
Biskupiec park w Łąkorku
1994
13.
modrzew (2,64; 30) Biskupiec oddz. 197t Leśnictwo Lipowa Góra
1994
14.
aleja 780 drzew: 731 dębów, 45 lip, 3 jesiony, klon (0,74 - 3,81; 8 - 35) Biskupiec przy drodze Biskupiec - Piotrowice - granica powiatu
1996
15.
klon srebrzysty (3,05; 18) Biskupiec przy drodze Sędzice - Mierzyn
1996
16.
skupienie 66 daglezji, (1,51 - 2,30; 20-35) Biskupiec oddz. 161a Leśnictwo Lipowa Góra
1996
17.
skupienie 6 modrzewi, (2,15 - 2,87; 35 - 36) Biskupiec oddz. 138a i 138c Leśnictwo Wąkop
1996
18.
dąb szypułkowy (3,30; 18) Biskupiec przy Szkole Podstawowej w Biskupcu
1998
19.
Skupienie 9 drzew: 2 dęby szypułkowe ( 3,62; 20) (3,88; 22)
3 buki pospolite (3,0 - 3,2; 20) 3 lipy drobnolistne (3,11 - 5,04; 19 - 25)
1 buk pospolity odm. czerwonolistna (2,94; 20)
Biskupiec park w Czachówkach
1998
20.
skupienie 4 dębów szypułkowych (3,32 - 4,28; 18 - 22) Biskupiec Czachówki, przy drodze polnej w strefie ochronnej parku zabytkowego
1998
21.
skupienie 3 drzew: 2 buki pospolite (3,5; 22) (3,97; 16), jawor (3,76; 18) Biskupiec Czachówki
1998
22.
skupienie 2 dębów (3,19; 28) (4,45; 25) Grodziczno Nowe Grodziczno
1988
23.
skupienie 2 drzew: lipa drobnolistna (3,73; 25), dąb szypułkowy (4,45; 26) Grodziczno park Katlewo
1988
24.
skupienie 6 drzew: klon (2,76; 28), jawor (2,54; 24), dąb szypułkowy (2,9; 31)
2 graby (1,91; 20) (1,92; 22), modrzew europ. (2,70; 30)
Grodziczno park Nowe Grodziczno
1994
25.
głaz narzutowy (obwód 8,2 m; wys. 1,2 m) Kurzętnik park Kurzętnik
1954
26.
lipa Nowe Miasto Leśnictwo Tylice
1952
27.
skupienie 2 buków, buk pospolity (4,4; 25) Nowe Miasto Leśnictwo Tylice oddz. 30f
1988
28.
buk pospolity (5,02; 25) Nowe Miasto Leśnictwo Tylice oddz. 31b
1988
29.
sosna pospolita (4,43; 23) Nowe Miasto Leśnictwo Tylice oddz. 17b
1988
30.
skupienie 2 dębów (3,54; 24) (4,10; 25) Nowe Miasto Leśnictwo Tylice oddz. 12f
1988
31.
żywotnik zachodni (2,30 ; 18) Biskupiec Ostrowite dz. 96/1
2000
32.
jabłoń płonka (1,12; 13,5) Biskupiec Krotoszyny dz. 39 LP
2002
33.
jabłoń płonka (1,12; 18) Biskupiec Krotoszyny dz. 40 LP
2002
34.
modrzew (2,6; 32) Biskupiec Krotoszyny dz. 39 LP
2002

 

Użytki ekologiczne. Występuje 146 miejsc, zakwalifikowanych do ochrony jako użytki ekologiczne, czyli pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i zasobów genowych. Są to głównie tereny leśne i torfowiskowe o niewielkiej powierzchni. Zdecydowana większość z nich (130) leży na terenie gminy Biskupiec.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu dla zachowania ich wartości estetycznych. W powiecie nowomiejskim w ten sposób obszary lasu "Oz Tymawski" o powierzchni 13,75 ha oraz "Las Słupnicki" o powierzchni 1,37 ha w gminie Biskupiec chronione są od 1998 r.
Obszary "Natura 2000".Część terenów powiatu nowomiejskiego objęta została od niedawna systemem ponadeuropejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000, zgodnie z Dyrektywą Ptasią i Dyrektywą Siedliskową. Obszary te mają mieć ustalony status ochronny, plan ochrony wraz z kosztami jego realizacji. NATURA 2000 zintegrowana będzie z rozwojem turystyki obszarów wiejskich, zwiększaniem zalesień i lokalnym zagospodarowywaniem ostoi przyrodniczych przy założeniu niepogarszania warunków środowiskowych. Jest to tzw. prospołeczna koncepcja ochrony różnorodności przyrodniczej. Na terenie powiatu jako OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) objęto dolinę rzeki Drwęcy w granicach rezerwatu, dolinę rzeki Wel i Bałwanka wraz z przepływowym jez. Fabrycznym (OSO Rzeka Drwęca), dolina rzeki Wel w granicach Welskiego Parku Krajobrazowego (OSO Zakole Rzeki Wel) i teren Brodnickiego Parku Krajobrazowego (OSO Pojezierze Brodnickie).
Inne tereny cenne przyrodniczo. Okolice Piekiełka nad Welem. Cenna szata roślinna o charakterze zbliżonym do naturalnego (grądy zboczowe) z licznymi gatunkami chronionymi i rzadkimi. Liczne rzadkie i chronione gatunki zwierząt (bocian czarny, orlik krzykliwy, głowacz pręgopłetwy, minóg strumieniowy, piekielnica, koza itp.). W rzece Wel cenna fauna reofilna z pstrągiem potokowym, lipieniem, trocią wędrowną. Wskazane jest jednak gospodarowanie analogiczne, jak na rezerwatowym odcinku rzeki Pasłęki, dopuszczające tam połowy wędkarskie, jednak z pewnymi ograniczeniami: limitowaną liczbą wędkujących, ewidencją połowów oraz wzmożoną kontrolą.
Parki wiejskie. Nie jest to również prawnie określona forma ochrony, zasługująca jednak także na zamieszczenie w tym rozdziale z uwagi na podobną funkcję. Parki wiejskie o powierzchni średniej kilku ha znajdują się w następujących miejscowościach: Babalice, Bielice, Biskupiec, Czachówki, Wielka Wólka, Łąkorek, Łąkorz, Osówko, Ostrowite, Podlasek Mały, Sędzice, Słupnica, Tymawa, Wardęgowo, Wonna, Grodziczno, Jakubkowo, Katlewo, Linowiec, Montowo, Kurzętnik, Bagno, Gwiździny i Jamielnik. Niektóre z nich posiadają charakter zabytkowy (np. Jakubkowo, Ostrowite, Sędzice).
Zielone Płuca Polski. Cały teren powiatu nowomiejskiego znajduje się w granicach obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski. Celem istnienia ZPP jest promowanie rozwoju proekologicznego, utrzymanie zrównoważonych struktur przestrzennych dla zapewnienia wysokiego standardu środowiska przyrodniczego.

Czytany 7168 razy